alba,Argentinie,Bolivia,Brazilie,Chili,Colombia,cuba,Ecuador,Honduras,Nicaragua,Venezuela |
dec 2022
Bron: Roger Harris 
counterpunch 7 december 2022 ~~~

Een aanzwellende Pink Tide heeft geleid tot linkse verkiezingsoverwinningen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied uit protest tegen het neoliberale model dat door de VS en zijn collaborateurs is opgelegd. Het neoliberalisme heeft niet voldaan aan de behoeften van de volkeren in de regio en verliest zijn legitimiteit als ontwikkelingsmodel.

De landen van de regio moeten echter noodgedwongen deelnemen aan een door de VS gedomineerde financiële wereldorde, die de mogelijkheden om hun economieën met succes te ontwikkelen beperkt.

Onrustige wateren

De VS en andere westerse centrale banken – wat de Nicaraguaanse president Daniel Ortega de “bende moordenaars die de wereldeconomie controleren” noemt – hebben gedurende een groot deel van het afgelopen decennium lage rentetarieven gehandhaafd, waardoor landen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied werden aangemoedigd om grote leningen aan te gaan.

Vanaf ongeveer 2021 werden de rentetarieven langzaam verhoogd. Het toeval wilde dat de pandemie toesloeg en dat de ontwikkelingslanden zich verder in de schulden moesten steken om Covid-maatregelen te financieren en de gevolgen van de economische ontwrichting op te vangen. In deze onstabiele tijden is de waarde van de Amerikaanse dollar op de internationale markten gestegen.

Voor de ontwikkelingslanden betekende dit hogere rentebetalingen in combinatie met een kapitaalvlucht naar met name de Amerikaanse financiële markten. De inflatie, gevoed door de Amerikaanse en geallieerde sancties tegen Rusland, heeft de internationale bevoorradingsketens verstoord, waardoor goederen minder beschikbaar en duurder zijn geworden. Bovendien hebben grote bedrijven overwinsten gemaakt.

De Pink Tide ontmoet een rechtse tegenstroom

Paradoxaal genoeg zijn diezelfde problemen waartegen de linkse regeringen protesteerden, nu hun probleem geworden, eenmaal aan de macht en in een tijd van groeiende economische nood. Wat Reuters het nu ” verstoten rechts ” in Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied noemt, mag dan wel minder zijn, maar niet dood.

Mexico

In Mexico is AMLO uitgediend tegen de presidentsverkiezingen van 2024. De populaire president pleit momenteel voor omstreden verkiezingshervormingen en meer welvaart. De economische groei stagneert en het land wordt nog steeds geteisterd door gruwelijk geweld van drugskartels. De VS oefenen zware druk uit op Mexico om GMO-gewassen, privatisering van de energiesector en maatregelen om te voorkomen dat immigranten de grens oversteken naar het “land van de vrijen” te accepteren.

Argentinië

Argentinië, een belangrijke wereldleverancier van granen en sojabonen, zit in het derde jaar van een droogteperiode. De economie is een puinhoop met een inflatie van bijna 100%, stagnerende lonen en een enorme schuld van de vorige rechtse regering.

De huidige vice-president en voormalig president (2003-2007) Cristina Fernández de Kirchner (CFK) is de waarschijnlijke linkse kandidaat in de komende presidentsverkiezingen in oktober. Zij zou het kunnen opnemen tegen de voormalige rechtse president Mauricio Macri in wat een polariserende wedstrijd zou worden. CFK, die ternauwernood aan de dood ontsnapte door een defect in het pistool van de moordenaar, wordt geconfronteerd met grote juridische problemen wegens beschuldigingen van corruptie. Momenteel is rechts in de peilingen favoriet om te winnen.

Bolivia

President Arce werd geconfronteerd met een maandenlange couppoging in het departement Santa Cruz in Bolivia. Rechtse troepen zetten blokkades op en vielen vakbondsleden en campesinos met geweld aan, waardoor de nationale economie aanzienlijke schade opliep voordat een akkoord werd bereikt. Het tijdschema van de volgende nationale volkstelling was het ogenschijnlijke twistpunt, maar het grotere en blijvende doel was de destabilisatie van de linkse regering.

Peru

Het altijd commerciële Peru heeft vijf presidenten gehad in drie jaar. De rechtse meerderheid in de wetgevende macht heeft president Castillo zo opgejaagd dat hij letterlijk niet meer kan regeren. Ze hebben hem zelfs de mogelijkheid ontnomen om het land te verlaten terwijl hij wordt onderzocht op meerdere beschuldigingen van corruptie. Castillo houdt zich staande aan zijn vingernagels en heeft twee pogingen tot afzetting (en een andere die nog loopt) en een vijftal kabinetswijzigingen overleefd.

Honduras

Na meer dan 12 jaar van door de VS gesteunde regeringen in Honduras heeft president Castro een sterk verankerde rechtse rechterlijke macht, leger en politie en een zwakke economie geërfd. Eind november werd de noodtoestand afgekondigd om de wijdverbreide afpersing door bendes aan te pakken.

De nieuwe president is voorzichtig te werk gegaan gezien haar beperkte mogelijkheden. De wetgevende macht keurde haar intrekking van de ZEDE-vrijhandelszones goed. Maar de ambassadeur van de VS heeft zich met Hondurese zaken bemoeid door zich tegen de intrekking te verzetten.

Chili

Gabriel Boric heeft geprobeerd zich te positioneren als de “goede” niet-autoritaire linkse partij. Tijdens de campagne en in zijn ambt bekritiseerde hij Cuba, Venezuela en Nicaragua, waardoor hij verdeeldheid zaaide onder de links georiënteerde Latijns-Amerikaanse landen. Maduro van Venezuela beantwoordde het compliment door hem “laf links” te noemen; Ortega van Nicaragua noemde hem een schoothondje van het Witte Huis.

Wellicht is hij de VS gunstig gezind, maar de populariteit van president Boric is gekelderd. Hij is in functie getreden op de volksgolf voor een nieuwe grondwet ter vervanging van de grondwet uit het Pinochet-tijdperk, maar die is bij een referendum op 4 september verworpen met slechts 38% instemming. De economie gaat achteruit en de inheemse Mapuche-bevolking komt in opstand.

Colombia

De nieuwe progressieve president moet zorgvuldig onderhandelen met het vastgeroeste rechts en de kolos van het noorden. Colombia is de enige “mondiale partner” van de NAVO in Latijns-Amerika, en president Petro heeft voorgesteld de NAVO naar het Amazonegebied te brengen. De van nature anticommunistische, neoliberale Soros-stichting werkt ook nauw samen met de nieuwe regering.

Ondanks deze beperkingen heeft president Petro de betrekkingen met Venezuela heropend, waardoor Colombia’s vroegere rol als bondgenoot van de VS om zijn buurland aan te vallen, is gekeerd. Petro is doorgegaan met zijn initiatief voor totale vrede met het ELN en andere gewapende guerrilla’s, gebaseerd op het vredesakkoord van 2016. Verder wil de nieuwe regering vreedzame regelingen treffen met rechtse paramilitairen en drugskartels. Ondertussen stijgt de illegale cocaïneproductie in Colombia, ‘s werelds grootste leverancier, tot een recordhoogte.

Petro is er ook in geslaagd zijn belastinghervorming door te voeren om zijn ambitieuze sociale programma’s te financieren. Zijn energiebeleid brengt echter problematische keuzes met zich mee tussen exploitatie voor winst en bezuinigingen voor het milieu.

Brazilië

Lula heeft Bolsonaro met 1,5% verslagen. Gezien het onverwachte geringe aantal stemmen en Bolsonaro’s extreem-rechtse standpunten, om nog maar te zwijgen van zijn geklungel met de Covid-crisis en algemeen wanbeheer, beschouwden sommige analisten de verkiezingen eerder als een afwijzing van Bolsonaro dan als een bevestiging van Lula. Een aanzienlijk deel van de kiezers gelooft, zonder bewijs, dat Lula een corrupte crimineel is die de verkiezingen heeft gestolen.

Meer dan drie weken nadat Bolsonaro had verloren, blokkeerden rechtse truckers de Braziliaanse snelwegen uit protest, en stonden evangelisten voor militaire bases om het leger op te roepen de uitslag ongedaan te maken. Bolsonaro gaf niet toe, gaf geen commentaar en verscheen zelfs niet in het openbaar. Zijn vicepresident Hamilton Mourão kwam met het excuus dat zijn chef een huidziekte had waardoor hij geen broek kon dragen!

Tot slot riep Bolsonaro op tot annulering van meer dan de helft van de stemmen vanwege een vermeende bug in het elektronische systeem, waardoor hij president van Brazilië zou kunnen blijven. De onafhankelijke verkiezingsautoriteit bevestigde opnieuw Lula’s legitieme overwinning.

Lula’s Arbeiderspartij verloor enkele grote steden en deelstaten en heeft geen effectieve meerderheid in de nationale wetgevende macht, waardoor Lula onmiddellijk gedwongen werd zijn economische agenda te matigen nadat zijn oorspronkelijke plan de financiële markten deed instorten. Lula’s running mate en nu VP Geraldo Alckmin is een centrumrechtse politicus, die op de lijst stond om die achterban aan te trekken. Lula zal op 1 januari aantreden.

Prognose voor de Roze Stroming

De recente linkse successen van de Pink Tide zijn aanzienlijk, maar kunnen van voorbijgaande aard zijn, onderhevig aan de eb en vloed van de electorale arena. Verder wordt deze Pink Tide beperkt door de sociaal-democratische politiek die ideologisch vasthoudt aan het tegemoetkomen aan de eigen bourgeoisie, wat een rem zet op de mate waarin sociale verandering kan worden bereikt.

Veelzeggend is dat deze huidige golf van linkse verkiezingsoverwinningen niet gepaard ging met nieuwe revoluties. Ook zijn er momenteel geen nieuwe revoluties in het verschiet. De bestaande socialistische landen Cuba, Venezuela en Nicaragua zijn verwikkeld in een defensieve strijd tegen de regimewisselingscampagnes van de VS. Hun toekomst is aan meer beperkingen onderhevig dan tien jaar geleden. En hun voortbestaan is geenszins gegarandeerd.

Overkoepelend voor het halfrond is de voortdurende aanwezigheid van de VS. Wereldwijd is Washington agressiever geworden in het doen gelden van zijn dominantie en meer verenigd in zijn imperialistische missie nu de Democraten de leidende oorlogspartij zijn geworden.

Ondertussen pakken zich recessiewolken samen boven de wereldeconomie, die de sociale programma’s van de linkse regeringen zullen belemmeren. In tegenstelling tot de vorige Pink Tide van 2008, zal deze niet worden gestimuleerd door een vergelijkbare grondstoffen boom.

Met het oog op het nieuwe jaar merkte de Venezolaanse president Maduro echter op tijdens een bijeenkomst van het São Palo Forum van regionale linkse partijen: “We staan voor een gunstige golf voor de volkeren, voor het anti-neoliberale model, voor het vooruitstrevende onafhankelijkheidsmodel.”

Topfoto: ALBA-bijeenkomst in Managua, Nicaragua | bron: Wikipedia

Roger Harris is bestuurslid van de Task Force on the Americas, een 32 jaar oude anti-imperialistische mensenrechtenorganisatie.